احساس گناه در قرآن و روانشناسی

چکیده این رساله با عنوان «بررسی تطبیقی احساس گناه در قرآن و روان شناسی» آمده است. در این پایان نامه نخست به جداسازی گناه و احساس گناه و تعریف احساس گناه و بیان انواع آن اشاره شده است. در بخش اول از فصل دوم به بررسی عوامل ایجاد احساس گناه در قرآن مانند: محرومیت اجتماعی و طرد شدن توسط دیگران، از بین رفتن نعمت، دلبستگی غیر خدا و پرستش غیر او، دیدن و درک کردن آیات الهی، سوء تدبیر در مورد کارها، قضاوت عجولانه، ترک اولی و همچنین آثار احساس گناه در قرآن مانند پشیمانی، تغییر عقیده و باور، درخواست توبه، ادای کفاره گناهان، فرو افتادن پرده های خودخواهی و هوای نفس، آگاهی از عیوب خویشتن، اعتراف نزد خداوند، توجه خاص به حقوق فقراء، تواضع در برابر حق و پیامبران، دوری گزیدن از سوء تدبیر، پذیرفتن اشتباهات خود و سعی در اصلاح آن ها پرداخته شده است. در بخش دوم از فصل دوم به عوامل احساس گناه در روان شناسی مانند: عوامل روانی که شامل احساس حقارت، کمال گرایی مفرط، سست بودن عزّت نفس و اعتماد به نفس، عوامل بیولوژیک مثل انواع بیماری ها، عوامل خانوادگی مثل تحکم و سختگیری و عدم حمایت پدر و مادر از فرزندان، عوامل اجتماعی مثل تعارض و رعایت نکردن ضوابط و معیارهای اجتماعی، عوامل عقیدتی مثل باورهای غلط و تحلیل و تفسیر ما از امور، عوامل فرهنگی مثل سختگیری بیش از حد در آموزش و پرورش و تبلیغات غلط پرداخته شده است. و در ادامه بعضی از آثار احساس گناه در روان شناسی مانند: آثار جسمانی مثل بیماری های قلبی-عروقی و کاهش ایمنی جسم، آثار روانی مثل اضطراب و افسردگی شدید، ناامیدی از رحمت الهی، آثار اجتماعی مثل مصرف مواد مخدر، روی آوردن به انواع جرائم و جنایات بیان شده است در فصل سوم راه های درمان احساس گناه در قرآن مانند: بازسازی ارتباط با خدا از قبیل توبه، ایمان، توکل و عبادات، دعا و قرائت قرآن و بازسازی فکری- اعتقادی آمده است. که با انجام منظم و مرتب این عبادات افراد، کمتر دچار گناه و پیامدهای ناشی از آن می شوند. و سپس راه های درمان احساس گناه در روان شناسی مانند: بازسازی فکری، بازسازی و تقویت اعتماد به نفس و عزّت نفس، جایگزینی افکار مثبت به جای منفی، خوش بینی و بازسازی منبع کنترل و راه های تخلیه احساس گناه بیان شده است. برآیند این پژوهش آن است احساس گناه در روان شناسی دارای آثار روانی منفی فراوانی می باشد و اثر سازنده ای در بر ندارد و موجب تباهی نیروهای افراد و جامعه می شود. اما احساس گناه در قرآن، از جهت این که باعث بیداری فرد و آگاهی او به انجام وظایفش و نیز جبران خطاهایش می شود؛ امری مثبت و دارای آثار مطلوب روانی است و فرد نه تنها دچار بیماری روحی و روانی نمی گردد، بلکه ارتباطش با خداوند و خودش بهتر و قوی تر می شود و در نتیجه ی ارتباط خوب با خدا و داشتن امید به رحمت او و رسیدن به آرامش به رشد و تعالی و پیشرفت نائل می شود. کلید واژه ها: گناه، احساس گناه، عذاب وجدان، قرآن، روان‏شناسی